Acute en chronische darmontsteking
Darmontsteking, symptomen en behandelingen
Jaarlijks krijgen heel wat mensen last van een darmontsteking (enteritis), een aandoening in de dunne darm die gepaard gaat met onaangename klachten en symptomen. Het vervelende aan een darmontsteking is dat er nog veel onduidelijkheid bestaat over de oorzakelijke factoren en de kenmerken van een darmontsteking. In dit artikel proberen we een overzicht te geven over de mogelijke oorzaken, de symptomen van een acute en chronische darmontsteking, hoe deze darmaandoeningen gediagnosticeerd kunnen worden en wat de mogelijke behandelingsopties zijn.
Wat is een darmontsteking
Een darmontsteking is een ontsteking die ontstaat in een deel van het spijsverteringskanaal. In dit artikel gaan we het niet hebben over een maagontsteking (gastro-enteritis), maar over een ontsteking die op verschillende plaatsen aan de binnenkant van de darmen kunnen ontstaan zoals in de dunne darm (enteritis), de dikke darm of colon (colitis) of in het rectum (proctitis). Een ontsteking is een abnormale reactie van het afweersysteem met als doel het lichaam te beschermen tegen indringers. Afhankelijk van de duur en de ernst van de darmontsteking onderscheiden we acute darmontstekingen en chronische darmontstekingen.Acute darmontsteking
Deze plotse en kortdurende ontsteking duurt enkele dagen tot weken. Hoewel het belangrijk is om uitdroging en andere complicaties te voorkomen, herstellen de meeste mensen er volledig van. Voorbeelden van acute darmontstekingen zijn:- Blinde darmontsteking (appendicitis)
- Ontstekingen in de darmwand (diverticulitis)
- Ontsteking van de dikke darm door een verminderde bloedtoevoer (ischemische colitis) omwille van een bloedklonter (trombose) of aderverkalking (atherosclerose) waardoor zuurstoftekort ontstaat in het darmweefsel. Ischemische darmontsteking is vaak een symptoom van een onderliggende aandoening zoals diabetes, darmkanker, uitdroging (dehydratatie), bloedverlies, hartproblemen of verstopping (constipatie).
- Ontsteking in het maagdarmkanaal door een infectie (infectieuze gastro-enteritis)
- Ontsteking in de dikke darm door een overmatige groei van de normaal onschuldige bacterie Clostridum difficile na een antibioticakuur (colitis pseudomembranacea)
Chronische darmontsteking
Wanneer het immuunsysteem hyperactief of ongepast reageert ontstaan ongewenste en/of langdurige (chronische) ontstekingen in het maagdarmkanaal die maanden, soms jaren of zelfs levenslang kunnen aanhouden. Meest voorkomende voorbeelden van chronische darmontstekingen of IBD (Infammatory Bowel Disease) zijn:- Ziekte van Crohn
De ziekte van Crohn kenmerkt zich door een ontsteking van de darmwand van het maagdarmkanaal, bij voorkeur in de dunne darm of het begin van de dikke darm, waarna het zich vaak diep in de aangetaste weefsels verspreidt. - Colitis ulcerosa
Deze meest voorkomende vorm van darmontsteking veroorzaakt pijnlijke, soms bloedende zweren (ulcerosa) op het slijmvlies van de binnenkant van het rectum die zich meestal verspreiden naar de dikke darm. Ze ontstaat door een overreactie van het immuunsysteem op bacteriën en andere stoffen in de dikke darm. - Microscopische colitis
Dit kan enkel herkend worden na onderzoek van een stukje darmweefsel (biopsie) onder een microscoop. We onderscheiden twee vormen: ontsteking van het bindweefsel van de dikke darm (collagene colitis) en ontsteking door een ophoping van ontstekingscellen in het slijmvlies van de dikke darm (lymfocytaire colitis).
Symptomen van darmontsteking
De symptomen van een maagdarmontsteking verschillen niet alleen van persoon tot persoon, maar ook in hevigheid en duur afhankelijk van de plaats waar de ontsteking in de darm zich ontwikkelt en van de oorzaak en de ernst van de ontsteking.
- De symptomen van een acute darmontsteking treden meestal plots op en zijn vaak heftig:
- Diarree die meestal waterig is
- Buikpijn over het algemeen veroorzaakt door krampen in de onderbuik
- Misselijkheid en overgeven ten gevolge van de infectie en/of irritatie
- Koorts bij een infectueuze oorzaak
- Spierpijn en hoofdpijn als bijkomend gevolg van de infectie - De symptomen van een chronische darmontsteking kenmerken zich bij de meeste mensen door wisselende perioden met veel en hevige klachten (exacerbatie) en momenten met relatief weinig tot geen klachten zijn (remissie). Naaste de symptomen die ook bij een acute darmontsteking optreden, kunnen bij chronische darmontsteking ook nog volgende klachten optreden:
- Vermoeidheid
- Langdurige diarree
- Bloed en/of slijm in de ontlasting
- Buikpijn en verkramping
- Vaker naar toilet moeten
- Een opgeblazen gevoel
- Verlies van eetlust
- Ongewenst gewichtsverlies
- Pijn rond de anus
Mogelijke oorzaken van darmontsteking
Over de oorzaken van een darmontsteking zijn wetenschappers het nog niet helemaal eens. Terwijl vroeger voeding en stress gezien werden als mogelijke oorzaken, weet men nu bijna zeker dat deze factoren niet echt de oorzaak zijn, maar vooral kunnen zorgen voor een verergering van de klachten. Vanuit deze stelling maken we een onderscheid tussen de mogelijke oorzaken van een darmontsteking en factoren die de klachten kunnen verergeren. Oorzaken zijn:- Infecties
De meest voorkomende oorzaak van een darmontsteking is een infectie met bacteriën zoals Salmonella, Escherichia coli (E. coli) of Campylobacter, virussen zoals het norovirus of rotavirus, of parasieten zoals Giardia lamblia. Een infectie kan ontstaan door je handen niet goed te wassen na een toiletbezoek of door een voedselvergiftiging door het eten van rauwe eieren, rauw vlees, ongewassen groenten of ongare gerechten. - Auto-immuunziekten
Bij ziekten zoals de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa overreageert het immuunsysteem en valt het ten onrechte het darmweefsel aan, wat leidt tot langdurige ontsteking en schade. - Reactie op medicijnen
Hoewel dit contradictorisch kan lijken, kunnen niet-steroïde ontstekingsremmende geneesmiddelen (NSAID's) zoals ibuprofen, naproxen en diclofenac het risico op het ontwikkelen van IBD verhogen of de ziekte verergeren bij mensen die IBD hebben. Ook antibiotica en bepaalde chemotherapiemedicijnen kunnen irritatie en ontsteking van de darmwand veroorzaken - Voedselintoleranties en allergieën
Intoleranties zoals lactose-intolerantie of glutenintolerantie, maar ook een glutenallergie (coeliakie) kunnen ontstekingen veroorzaken als gevolg van een immuunreactie op bepaalde voedingsstoffen.
Factoren die de klachten van darmontsteking kunnen verergeren
- Disbalans in de darmflora
Door een tekort aan goede darmbacteriën en een teveel aan ongunstige bacteriën in het microbioom is men gevoeliger voor indringers zoals ziekmakende bacteriën, virussen en parasieten waardoor gemakkelijker een darmontsteking kan ontstaan.
- Erfelijkheid
De kans op een chronische darmontsteking is groter als het in jouw familie vaker voorkomt. - Leeftijd
Hoewel de meeste mensen die IBD ontwikkelen gediagnosticeerd worden voor de leeftijd van 30 jaar, ontwikkelen sommige mensen de ziekte pas als ze 50 of 60 zijn. - Woonplaats
De kans om IBD te ontwikkelen blijkt groter te zijn in geïndustrialiseerde landen. Omgevingsfactoren, een Westerse levensstijl en dieet met veel suikers, geraffineerde vetten en rookgedrag spelen hierin een belangrijke rol. Mensen in noordelijke klimaten lijken ook een groter risico te lopen. - Ras of etniciteit
Hoewel de ziekte iedereen kan treffen, lijken blanken er vatbaarder voor te zijn. Mensen van Asjkenazische Joodse afkomst lopen een nog groter risico. - Stress
Hoewel vroeger gedacht werd dat stress een mogelijke oorzaak kon zijn van IBD, weten wetenschappers nu vrijwel zeker dat stress geen directe oorzaak is, maar de kans op een darmontsteking kan doen toenemen en de symptomen kan doen verergeren. Dit komt omdat stress het immuunsysteem kan aanwakkeren, de darmdoorlaatbarheid kan verhogen waardoor schadelijke stoffen gemakkelijker het darmweefsel kunnen binnendringen, het darmmicrobioom uit evenwicht kan brengen, de darmmotiliteit kan verhogen en de pijngevoeligheid in de darm kan verhogen. - Hormonale schommelingen bij vrouwen
Sommige vrouwen met IBD ervaren meer klachten zoals buikpijn en diarree tijdens perioden van hormonale schommelingen zoals menstruatie en zwangerschap.
Wanneer moet je naar een arts?
Als je een blijvende verandering ondervindt in je stoelgangtextuur of -patroon, of als je een van bovenstaande symptomen van een ontstekingsdarmziekte herkent, kun je beter je huisarts raadplegen. Hoewel een ontstekingsziekte aan je darm meestal niet dodelijk is, kan ze in sommige gevallen levensbedreigende complicaties veroorzaken zoals het malabsorptiesyndroom of darmkanker.Diagnostische methoden
Om darmontsteking te diagnosticeren, kan een arts verschillende methoden gebruiken:- Anamnese en lichamelijk onderzoek
De arts zal vragen stellen over de symptomen, medische geschiedenis en recent reisgedrag, gevolgd door een lichamelijk onderzoek. - Laboratoriumonderzoek
Bloedonderzoek kan ontstekingsmarkers zoals CRP (C-reactief proteïne) en verhoogde witte bloedcellen aantonen. Ontlastingstesten kunnen infectieuze organismen identificeren. - Endoscopie
Procedures zoals een colonoscopie of een endoscopie van de dunne darm kunnen uitgevoerd worden om direct naar de darmwand te kijken en biopsies te nemen. - Beeldvorming
Beeldvormende technieken zoals een CT-scan of MRI kunnen helpen om de ernst en de verspreiding van de ontsteking te beoordelen.
Mogelijke behandelingen
De behandeling van darmontsteking hangt af van de onderliggende oorzaak:- Infecties
Bacteriële infecties kunnen behandeld worden met antibiotica, terwijl virale infecties meestal vanzelf overgaan met ondersteunende zorg zoals voldoende drinken (hydratatie) en rust. Parasitaire infecties vereisen specifieke antiparasitaire medicijnen. - Auto-immuunziekten
Behandelingen kunnen ontstekingsremmende medicijnen zoals corticosteroïden, immunosuppressiva en biologische therapieën omvatten. Bij ernstige gevallen kan chirurgische ingreep nodig zijn om beschadigd darmweefsel te verwijderen. - Reactie op medicijnen
Het stoppen of vervangen van de schadelijke medicatie kan de symptomen verlichten. Soms worden ook niet irriterende ontstekingsremmende medicijnen voorgeschreven. - Dieet en voedingsbeheer
Bij voedselintoleranties en allergieën kan het vermijden van de triggerende voedingsmiddelen de ontsteking verminderen. Vermijd ook irriterend voedsel zoals suikers, vooral fructose, pruimen, koffie, thee, alcohol, bepaalde kruiden, industrieel bewerkte vetten, voedingsvezels en ijs. - Vermijd stress
Om de invloed van stress op darmontstekingen te verminderen kun je ontspanningsoefeningen zoals meditatie, diepe ademhalingsoefeningen, lichaamsbeweging en cognitieve gedragstherapie doen. - Kruiden en voedingssupplementen
Voedingssupplementen en een aangepast dieet kunnen nodig zijn om voedingstekorten aan te pakken. Sommige kruiden kunnen een gunstig effect hebben bij een chronische darmziekte vanwege hun ontstekingsremmende werking zoals curcuma, aloë vera, boswellia serrata en andrographis paniculata. Laat je voor de juiste dosering begeleiden door een professional.
