Burn-out, van chronische stress tot uitputting

1 september 2023

Burnout

Als de elastiek het begeeft …

In onze moderne samenleving, gekenmerkt door toenemende prestatiedruk en constante verbondenheid dankzij technologische vooruitgang, is burn-out uitgegroeid tot een alarmerend wijdverspreid fenomeen. De fysieke, mentale en emotionele uitputting heeft verregaande gevolgen voor individuen en organisaties. In dit artikel gaan we dieper in op de oorzaken en gevolgen van burn-out, evenals mogelijke preventieve maatregelen en behandelingsmethoden.

Wat is Burn-out?

Burn-out wordt beschouwd als een syndroom van emotionele uitputting, depersonalisatie en verminderde persoonlijke bekwaamheid, wat vooral voorkomt bij mensen die langdurig betrokken zijn bij emotioneel belastend werk of een langdurige periode van stress en (over)spanning ervaren.
Burn-out werd voor het eerst erkend in de jaren 1970 door de Amerikaanse psychotherapeuten Herbert Freudenberger en Christina Maslach. Burn-out treedt op wanneer iemand het gevoel heeft de grip op een situatie of de controle over het werk te verliezen en overweldigd wordt door de eisen ervan. Die persoon geraakt dan letter ‘opgebrand’. Burn-out is niet alleen een psychisch probleem, maar veroorzaken ook duidelijke lichamelijke klachten die een negatieve invloed hebben op het dagelijkse leven.

Van chronische stress en overspanning tot burn-out

We ervaren allemaal wel meer dan eens stress. Dan gaat onze hartslag omhoog, ons hart, onze hersenen en spieren krijgen meer zuurstof en ons lichaam geeft suikers vrij om meer energie aan te maken. Tegelijk worden andere minder belangrijke lichaamsfuncties op een laag pitje gezet. Deze lichamelijke aanpassingen stellen ons in staat te (blijven) presteren, of in ernstige gevallen te overleven. Zolang we daarna weer tot rust en in balans komen, spreken we over gezonde stress.
Als stress ons leven echter gaat beheersen, wordt het een probleem. Ons lichaam blijft dan continu in alarmfase en kan niet meer herstellen. Als je voortduren last hebben van stress spreken we van chronische stress. Na lange tijd geraken we overspannen (surmenage) wat uiteindelijk kan leiden tot een burn-out.

Bij een burn-out zijn onze fysieke en mentale energiereserves op. Een kop koffie, een pijnstiller en een flinke dosis wilskracht helpen niet meer om ons overeind te houden, ook niet bij banale taken van het dagelijkse leven. Het is dan hoogtijd om op de rem te duwen, stress te verminderen en professionele hulp te zoeken.

Wat zijn de oorzaken van burn-out?

Burn-out ontstaat altijd door een langdurige overbelasting en te weinig hersteltijd. De ene persoon is er vatbaarder voor dan de andere. De oorzaken van een burn-out kunnen heel verschillend zijn:

Burn-out door de werkomgeving
Burn-out wordt vaak in verband gebracht met stress op de werkvloer. Zo kunnen een voortdurende werkdruk, te weinig variatie, te weinig autonomie, hoogopgelopen spanningen tussen jou en een collega of leidinggevende, een hoge emotionele belasting en/of fysiek belastende werkopstandigheden je op een gegeven moment te veel worden waardoor je in een negatieve spiraal belandt. Je batterij wordt leeg en je geraakt opgebrand (burn-out).
Burn-out door perfectionisme
Mensen die perfectionistisch en veeleisend zijn voor zichzelf, loyaal en idealistisch, zich sterk betrokken voelen bij hun werk, geen ‘nee’ durven zeggen of die geen hulp vragen aan anderen lopen een verhoogd risico op een burn-out. Hoge standaarden vragen (onbewust) veel energie en leiden tot faalangst wat op den duur zijn tol eist.
Burn-out door het ouderschap
Het hedendaagse ouderschap is veeleisend en zet ouders vaak onder grote druk. De vele verantwoordelijkheden, kinderen die het ouderlijke geduld steeds vaker op de proef zetten, het vervoer van de kinderen naar allerlei hobby’s en naschoolse activiteiten, het voortdurend afspreken wie van beide partners welke taken op zich zal nemen en/of het alleenstaande-ouderschap kunnen voor langdurige stress, spanningen en slaapgebrek zorgen. Als dit uitmondt in psychische oververmoeidheid, spreken we van parentale burn-out.
Burn-out door andere redenen
- Andere persoonlijkheidskenmerken zoals onzekerheid, sub-assertiviteit of een negatief zelfbeeld
- Overmatige fysieke inspanning, sociale problemen en chronische ziekten
- Geldproblemen
- Familiale problemen: kind dat drugs gebruikt, zorg voor de ouders, kind met beperkingen…

Vaak is er niet één aanwijsbare reden, maar zorgen de duur en opeenstapeling van onze persoonlijke omstandigheden voor een burn-out.

Wanneer moet je naar de dokter?

Herken je een of meerdere bovenstaande symptomen en klachten van een burn-out? Raadpleeg dan zo snel mogelijk je huisarts. Die zal je bevragen over je werkomstandigheden, je thuissituatie, je lichamelijke klachten en je gemoedstoestand. Op basis van je verhaal zal je huisarts je behandelen en/of doorverwijzen.

Wat kun je zelf doen om burn-out te voorkomen?

Burn-out is geen teken van zwakte, maar een signaal dat het dringend tijd wordt om voor jezelf te zorgen. Hieronder volgen een aantal tips om je daarbij te begeleiden:

Kies voor jezelf en negeer niet langer je eigen behoeften
Stop met het uitvoeren van nutteloze, energievretende taken
Vraag hulp voor taken die gedaan moeten worden
Durf hulp te aanvaarden van je partner, gezinsleden en vrienden als het voor jezelf niet meer lukt. Laat hen toe om je te helpen en je uit je isolement te halen.
Maak een lijstje van activiteiten die je graag doet en die je energie geven en probeer dagelijks minstens een van deze activiteiten te doen om je energie weer op te bouwen.
Ook al ben je doodmoe, probeer dagelijks even te wandelen of te fietsen. Drijf je fysieke activiteiten geleidelijk aan op tot een normaal niveau.
Eet veel verse groenten en fruit, kies voor volkoren producten en drink 1,5 tot 2 liter water per dag. Een gezonde en gevarieerde voeding zorgt voor energie en werkt herstellend voor je lichaam.
Zorg voor voldoende ontspanning door ademhalingsoefeningen, relaxatieoefeningen, ontspannende massages, een cursus tai-chi of yoga.
Zorg voor voldoende rust en slaap door op tijd naar bed te gaan en eventueel een middagdutje in te lassen.
Stop met piekeren en probeer je piekerpatroon in kaart te brengen door op te schrijven wanneer en waarover je piekert. Probeer stapsgewijs je problemen op te lossen.
Wees assertief en leer op tijd ‘nee’ te zeggen zodat je je grenzen niet meer overschrijdt.

Professionele behandeling van burn-out

De behandeling van burn-out bestaat doorgaans uit stressmanagement, psychotherapie, counseling, coaching, het ontwikkelen van copingsmechanismen en in het ergste geval uit medicatie.
Op je werkplek kan worden besproken hoe jouw taken bijgestuurd kunnen worden om ze minder belastend voor je te maken. Je kunt de mogelijkheden ook met de arbeidsgeneesheer bespreken.

CONCLUSIE

Burn-out is een complex en ernstig gezondheidsprobleem dat individuen en organisaties diepgaand beïnvloedt. Door de combinatie van werkgerelateerde factoren en persoonlijke kenmerken, kan burn-out verwoestende gevolgen hebben voor zowel fysieke als mentale gezondheid. Gelukkig zijn er preventieve maatregelen en behandelingsopties beschikbaar om het risico op burn-out te verminderen en te helpen bij herstel.