Cholesterol - Symptomen & risico’s – Hoe verlagen
Wat is cholesterol
Cholesterol is een vetachtige substantie (lipide) die een belangrijke rol speelt in het organisme. Hoewel we cholesterol voornamelijk kennen vanwege zijn slechte reputatie voor hart- en bloedvaten, is deze stof levensnoodzakelijk. Zo is cholesterol een van de belangrijkste componenten van de celmembraan, maar ook een essentiële voorloperstof voor de aanmaak van hormonen, vitamine D en galzuren.Zuigelingen, jonge kinderen, zwangere vrouwen en vrouwen die borstvoeding geven hebben een verhoogde behoefte aan cholesterol.
Wij kunnen niet zonder cholesterol. Maar wees voorzichtig want als deze vette substantie aan de wanden van de bloedvaten blijft kleven, wordt ze gevaarlijk.
Soorten: goede en slechte cholesterol
Cholesterol wordt voor 30 % opgenomen via de voeding. De overige 70 % wordt geproduceerd door de lever. Het transport van cholesterol door het lichaam gebeurt via de bloedbaan. Omdat vetstoffen niet kunnen oplossen in het bloed, hecht cholesterol (een lipide) zich aan een eiwit (apoproteïne) en vormt zo een lipoproteïne, die dienstdoet als een soort “transportwagentje”. Twee soorten van die transportwagentjes zijn van belang voor het cholesterolgehalte in het bloed:- Het LDL (low density lipoproteïne) is het eiwit in ons bloed dat de cholesterol transporteert van de lever naar de verschillende organen. Als er veel LDL aanwezig is in de bloedbaan betekent dit dat er veel cholesterol van de lever naar de organen getransporteerd wordt. Omdat deze cholesteroltransporterende eiwitten zich kunnen ophopen in de bloedbaan en de bloedstroom gaan belemmeren, spreken we van “slechte” cholesterol.
- Het HDL (high density lipoproteïne) is het eiwit dat de cholesterol vanuit de organen naar de lever transporteert, om het vervolgens af te breken en af te voeren via de ontlasting. Omdat dit eiwit het teveel aan cholesterol afvoert en ervoor zorgt dat de cholesterolwaarden in het bloed dalen, spreken we van “goede” cholesterol. Het is dus niet de cholesterol in zijn vrije vorm die een gevaar vormt voor de gezondheid van hart- en bloedvaten, maar de gebonden vorm als lage densiteit lipoproteïne.
Volgens de Belgische Cardiologische Liga is er geen specifiek cholesterolgehalte dat het individu in gevaar brengt. Het is de som van de vetafwijkingen en andere risicofactoren zoals een hoge bloeddruk, diabetes, zwaarlijvigheid en roken die het globale cardiovasculaire risico van een patiënt verhogen.
De huisarts kan de bloedvetten zoals cholesterol en triglyceriden in je bloed laten bepalen. In de resultaten mag de totale cholesterolwaarde niet hoger zijn dan 200 à 238 mg/dl. De totale waarde is afhankelijk van de verhouding tussen de LDL- en de HLD-waarden.
Voor de “slechte cholesterol” LDL, gelden volgende waarden:
- 100-129 mg/dl: Optimaal
- 130-159 mg/dl: Hoog
- 160-189 mg/dl: Te hoog
- 190 mg/dl en daarboven: Gevaarlijk hoog
- Lager dan 40 mg/dl (mannen): Zeer slecht
- Lager dan 50 mg/dl (vrouwen): Slecht
- 50-59 mg/dl: Beter maar aanvaardbaar
- 60 mg/dl en daarboven: Goed - Optimaal
Verhoogde cholesterol- en triglyceridewaarden in combinatie met zwaarlijvigheid, een hoge bloeddruk, een zittend leven, roken en/of diabetes zijn parameters waarop de huisarts zich baseert om zijn patiënt te begeleiden en eventueel een globale behandeling aan te bevelen.
Symptomen van te hoge cholesterolwaarden
Cholesterol wordt weleens een “silent killer” genoemd omdat het hartaanvallen kan veroorzaken zonder voorafgaandelijke symptomen te vertonen. Slechte cholesterol slibt je aders langzaamaan dicht zonder dat je er iets van merkt. Slechts in zeldzame gevallen zijn er miniemen klachten zoals een moeilijke ademhaling, snel buiten adem zijn, een te hoge bloeddruk en /of hartslag, weinig energie, een verminderde eetlust, een verminderde darmwerking en minder goed met stress kunnen omgaan.
Risicofactoren van cholesterol
Als de hoeveelheden LDL- en HDL-lipoproteïnen niet in balans zijn, blijft er cholesterol achter in de bloedvaten. Die achtergebleven cholesterol draagt bij tot de vorming van atheroomplaatjes, ook wel plaques genoemd, een brijachtige opeenhoping van vetten, tegen de vaatwanden. Daardoor kunnen de bloedvaten vernauwen en dichtslibben. De bloedvoorziening naar de organen komt dan in het gedrang zodat ze te weinig zuurstof krijgen. Het verraderlijke aan wat we noemen “aderverkalking” is dat deze aandoening geen waarschuwingssignalen uitzendt. Het is pas wanneer de situatie ver gevorderd is, dat er gezondheidsklachten optreden zoals pijn in de kuiten bij het lopen, een drukkende pijn op de borst bij inspanningen of een hartinfarct. En wanneer die plaatjes openbarsten of scheuren ontstaan er stolsels die een beroerte kunnen veroorzaken met mogelijke verlammingsverschijnselen als gevolg.
Daarnaast zijn er nog tal van andere factoren die het risico op hart- en vaatziekten verhogen: diabetes, een verhoogde bloeddruk, roken, overgewicht, reumatoïde artritis, een sedentaire levensstijl, ongezonde voeding, overmatig gebruik van alcohol, maar ook een erfelijke aanleg. De kans op hart- en vaatziekten is groter bij mannen en neemt toe met de leeftijd.
Om het risico op hart- en vaatziekten in te schatten, zal de arts het geheel van alle risicofactoren in overweging nemen.
Wat kunnen we zelf doen om de cholesterol onder controle te houden
- Vetten via de voeding
30 % van de cholesterol komt binnen via de voeding en die is over het algemeen te vettig. We eten vooral te veel verzadigde dierlijke vetten zoals vlees, zuivelproducten en kaas, maar ook verharde margarines en frituurvetten. Vervang deze door plantaardige oliën en vetten zoals in noten, zaden en avocado’s, maar overdrijf er niet mee. Kies tenslotte voor vetarme bereidingstechnieken zoals stomen, grillen en pocheren.
- Cholesterolverlagende voeding
Om je cholesterol te verlagen is het belangrijk om veel vezels te eten. Vezels bevorderen de stoelgang en nemen de overtollige cholesterol met zich mee. Vezels vind je in gestoomde groenten, vers fruit, volkoren granen, bonen en linzen. Sojabonen en knoflook hebben een zeer gunstig effect op verhoogde cholesterolspiegels. Omega-3-vetzuren uit vette vis ondersteunen de lever bij de productie van “goede cholesterol”.
- Vegetarisch voedingspatroon
Een evenwichtige voeding kan leiden tot een gemiddelde verlaging van het LDL-niveau met ongeveer 10 %. Door over te schakelen naar een vegetarisch voedingspatroon is het zelfs mogelijk om het LDL-gehalte gemiddeld te doen dalen met 30 %. Dit is alvast de helft van het resultaat dat je kunt bereiken met cholesterolverlagende geneesmiddelen (50 à 60 %). Een vegetarisch voedingspatroon bevat doorgaans plantaardige sterolen, soja-eiwitten, veel vezels en bepaalde noten zoals amandelen.
- Stoppen met roken en de alcoholconsumptie verminderen
Roken en overmatig alcoholgebruik zijn extra risicofactoren waar je best een einde aan maakt.
- Regelmatig bewegen
Onderzoek heeft uitgewezen dat dagelijks een half uurtje wandelen of bewegen een duidelijk positief effect heeft op de slechte cholesterol.
Cholesterolverlagende medicijnen (statines) willen we in eerste instantie zo veel/zo lang mogelijk proberen te vermijden. Bij een groot aantal mensen veroorzaken statines nogal wat nevenwerkingen die de gezondheid dan weer op een ander vlak kunnen schaden. Naast een evenwichtig voedingspatroon en een gezonde levensstijl, kunnen we ook nog enkelen planten en kruiden opsommen die een positief effect hebben op de cholesterolspiegels en op de gezondheid van de bloedvaten.
- Blauwe bessen helpen de aderen schoon te houden.
- Essentiële oliën van kruidnagel, limoengras en kaneel hebben een positief effect op de slechte cholesterol.
- Levertraan en kabeljauw hebben een hoog omega-3-gehalte, wat een gunstig effect heeft op de cholesterol.
- Vitamine C heeft een antioxidante werking en bevordert hiermee het schoonmaken van de aderen.
- Knoflook heeft een bloeddrukverlagend effect. Een hoge bloeddruk is een extra risicofactor voor de hart- en bloedvaten boven op te hoge cholesterolwaarden.
- Gefermenteerde rode rijst wordt aanbevolen voor de instandhouding van een normaal cholesterolgehalte in het bloed. Rode rijst is een goed alternatief voor mensen die geen cholesterolverlagende medicijnen op basis van statines willen gebruiken of ze niet verdragen.
