GABA – Natuurlijke rustgever & glutamaat-antagonist
Wat is GABA?
GABA, het letterwoord voor gamma-aminoboterzuur, is een neurotransmitter (boodschapperstof) met een inhiberende (remmende) werking in het centraal zenuwstelsel en een niet essentieel aminozuur . GABA is de tegenhanger van de prikkelende neurotransmitters die overactiviteit veroorzaken en is hiermee een natuurlijke rustgever voor het zenuwstelsel.Hoe werkt GABA?
Als belangrijke inhiberende neurotransmitter in het centraal zenuwstelsel genereert GABA zijn effecten via verschillende soorten receptoren:- De GABAa-receptoren zorgen voor een balans tussen activiteit en rust in de hersenen en bieden hierdoor respons op angst, paniek en stress.
- De GABAb-receptoren beëindigen overactiviteit van de hersenen en zijn hierdoor betrokken bij het geheugen, de gemoedstoestand en pijn.
- De GABAc-receptoren (GABA A-rho) zijn minder gekend.
Een teveel aan glutamaat in verhouding tot andere neurotransmitters waaronder vooral GABA leidt tot neurologische en lichamelijke problemen en wordt in verband gebracht met angststoornissen, migraine, geïrriteerdheid, concentratieproblemen, piekeren, slaapstoornissen, hyperactiviteit (rusteloze benen, bedplassen, ADHD, Parkinson, STIMS, La Tourette), pijn (fibromyalgie), stemmingsstoornissen (depressie, bipolaire stoornissen, schizofrenie) en nog veel meer.
Ook orgaansystemen maken gebruik van GABA voor de regulering van de bloeddruk, de alvleesklier, de lever en het immuunsysteem.
Aanmaak van lichaamseigen GABA
GABA wordt in het lichaam aangemaakt uit het niet essentiële aminozuur glutamaat. Dit gebeurt onder invloed van het GAD-enzym (Glutamaat Decarboxylase) met als cofactor vitamine B6 onder zijn actieve vorm pyridoxaal-5-fosfaat.Intensief bewegen of sporten en yogabeoefening kunnen de aanmaak van GABA in de hersenen stimuleren.
Het darmmicrobioom is eveneens een belangrijke producent van neurotransmitters waaronder GABA. Zo is aangetoond dat lactobacillen en bifidobacteriën de GABA-concentraties in het enterisch zenuwstelsel (zenuwstelsel van het spijsverteringsstelsel) kunnen verhogen.
Natuurlijke bronnen van GABA
- Plantaardige voeding: tuinbonen, groene (blad)groenten, tomaten, sojabonen, uien, verse noten en zaden
- Dierlijke voeding: scharreleieren
- Geneeskrachtige planten en kruiden: valeriaanwortel (Valeriana officinalis), Sint-Janskruid (Hypericum perforatum) en wilde passiebloem (Passiflora incarnata)
- Verrijkte voedingsmiddelen met GABA bijvoorbeeld door fermentatie
- Probiotica zoals lactobacillus brevis
Oorzaken van een GABA-tekort
- Naarmate we ouder worden produceert het lichaam minder GABA. Dit zou mede kunnen verklaren waarom we bij het ouder worden slechter slapen.
- Een tekort aan vitamine B6 verhindert de omzetting van glutamaat naar GABA.
- Bepaalde factoren zoals stress, een verkeerde voeding, voedingstekorten, maar ook het gebruik van medicijnen, alcohol en drugs beïnvloeden de beschikbare hoeveelheid GABA in de hersenen.
- Een verstoorde activiteit van het GAD-enzym door rubella, virale infecties, streptococci, diabetes I, lood, een verstoorde methylatie of een genetische mutatie.
Klachten en symptomen bij een GABA-tekort
Diverse studies hebben aangetoond dat orale toediening van bepaalde doses GABA een positieve invloed kan hebben op een aantal activiteiten die hun oorsprong vinden in een overprikkeld centraal zenuwstelsel. Zonder te diep in te gaan op de studies op zich, geven we een overzicht van positieve effecten die bij inname van GABA tijdens deze studies zijn waargenomen.- Stress
Studies hebben na de inname van GABA een toename van alfahersengolven gemeten met EEG. Alfagolven worden geassocieerd met ontspanning en een betere concentratie. Klinische studies hebben ook aangetoond dat sublinguale inname (onder de tong laten smelten) van GABA de stress na 30 minuten vermindert en hiermee ook de vele stressgerelateerde klachten zoals hoofdpijn, piekeren, concentratieproblemen, slapeloosheid enz. GABA verhoogt de stressbestendigheid, vermindert de psychologische vermoeidheid en verlaagt stressmarkers zoals cortisol in het bloed.
- Angststoornissen
- Slaapproblemen
Een groot aantal GABA-receptoren bevindt zich in de hypothalamus die ook betrokken is bij de slaapprocessen. Studies hebben aangewezen dat de inname van GABA de inslaaptijd verkort en langdurig gebruik ook de slaapkwaliteit verbetert.
- Wagenziekte
Klinisch onderzoek heeft aangetoond dat GABA wagenziekte kan voorkomen en gerelateerde symptomen zoals rillingen, koud zweet en bleekheid kan verminderen.
- Hypertensie
GABA heeft een verlagende werking op zowel de systolische (bovendruk) als de diastolische bloeddruk (onderdruk). In vitro onderzoek laat zien dat GABA het angoptensin-1-converting enzym (ACE) kan remmen. Het exacte mechanisme is nog niet duidelijk: de remming van het ACE dat betrokken is bij de bloeddrukregulatie of de modulatie van het sympathische zenuwstelsel.
- Concentratie- en geheugenstoornissen
Het GABA-erge systeem speel een belangrijke rol bij de overdracht van zenuwprikkels en dus ook voor verschillende cognitieve functies zoals het geheugen, de concentratie en de planvaardigheid. Orale inname van GABA kan deze cognitieve functies positief beïnvloeden.
- Ontstekingremmende werking
GABA zou ook een ontstekingremmende werking hebben. In vitro en in vivo onderzoek laat zien dat GABA zelfs ontstekingsbevorderende signaalstoffen zoals histamine kan afremmen wat suggereert dat GABA ook een antiallergische werking heeft.
- Pancreas en lever
Hoewel de rol van GABA in de perifere organen minder goed onderzocht is, laten een aantal studies toch zien dat GABA endocriene en exocriene functies kan reguleren zoals de remming van de afgifte van glucagon (hormoon dat zorgt voor glucoseafgifte in het bloed), een beschermende werking op de levercellen en de ß-cellen van de pancreas en een positieve invloed op de cholesterol-, de vetzuur-, de glucose en de insulinewaarden.
- Fibromyalgie en chemische disbalans in het brein
Onderzoekers van het UZ Gent en de UGent hebben zeer recentelijk een nieuwe verklaring gevonden voor het chronische pijnsyndroom fibromyalgie. Een chemische disbalans in de herseninsula met een overmaat aan glutamaat ten opzichte van GABA zou naast de chronische pijn, ook een aantal samenhangende klachten van fibromyalgie verklaren zoals blaas- en darmproblemen, angst- en slaapstoornissen, hart- en bloeddrukproblemen, overgevoeligheid voor licht, geluid en geuren. Er bestaat intussen al medicatie die ingrijpt op de glutamaat-GABA-pathway terwijl subtiele neuromodulerende middelen en technieken al in een klinische testfase zitten. Een veelbelovende behandeling van fibromyalgie komt op korte termijn in een stroomversnelling.
