Gezond en glanzend haar – Anatomie, haargroei en tips

10 februari 2023

Gezond en glanzend haar

Een haardos van terminale haren
Vanaf de geboorte is de mens bedekt met haar. De meeste haren zijn fijne, korte en kleurloze donsharen (vellusharen). Deze haartjes zijn mergloos en worden zelden langer dan 1 cm. Maar op bepaalde zones van het lichaam groeit dikker en donkerder haar zoals hoofdhaar, wimpers en wenkbrauwen. Dit zijn terminale haren. Tijdens de puberteit vertoont het lichaam onder invloed van hormonen een sterkere terminale beharing. De dikte van de terminale beharing varieert van fijn, middelmatig tot zeer dik en stug haar.

Wist je dat een volwassene gemiddeld 80.000 tot 150.000 haren heeft op zijn/haar hoofdhuid? Om ze allemaal te tellen, heb je meer dan een paar uurtjes nodig dus. Dit cijfer varieert van de ene persoon tot de andere, maar ook van je leeftijd, je geslacht, je levensstijl en je genetische achtergrond. In dit artikel vertellen we meer over de functie van het haar, de anatomie van een haar en waaruit het is opgebouwd. Verder geven we enkele tips om je haar gezond te houden.
Waarvoor dient ons haar?
Het haar heeft in eerste instantie een beschermende functie tegen onder andere uv-stralen afkomstig van de zon, en temperatuurswisselingen, maar het houdt ook ongewenst vocht, stof en vuil tegen. Daarnaast heeft het haar ook een sociale en esthetische functie. Wie net terug is van de kapper weet wat een frisse look doet met zijn zelfvertrouwen en zijn imago.

De anatomie van het haar
Elk haar bestaat uit twee delen:

De zichtbare haarschacht
Het zichtbare deel vanaf de huidoppervlak (huidschacht) bestaat voornamelijk uit keratine, een eiwit dat gevormd wordt door de afbraak van aminozuren, afkomstig van wat we eten. Keratine is trouwens ook een onderdeel van de huid en de nagels. De keratine haarstructuur is niet-levend. Vandaar dat haarknippen geen pijn doet.
De onzichtbare haarfollikel of het haarzakje
Haarfollikels zijn uitstulpingen onder de huid die aan het huidoppervlak (lederhuid) uitmonden in een porie waar de haarschacht uitsteekt. De haarfollikel en zijn omringende structuren vormen de functionele eenheid van een haar en de eigenlijke groeiconstructie die het haar produceert en de haarschacht verankert in de huid. Het haarzakje of de haarfollikel bestaat uit vier delen:
- De haarwortel zit aan de basis van het haarzakje en eindigt in de haarbol waar de levende cellen zitten en de celdeling plaatsvindt om de schacht te vormen in een continue cyclus van groei en rust (haargroeicyclus, zie verder). Midden in de haarbol zit de haarpapil (dermale papilla) waarin de bijzonder actieve groeicellen zitten samen met bloedvatlussen, die de cellen rijkelijk voorzien van zuurstof en voedingsstoffen die nodig zijn om het haar te doen groeien. Op die plek worden ook hormonale signalen doorgegeven om de haargroei te helpen reguleren. De haarmatrix bevat pigmentproducerende huidcellen (melanocyten) die de haarschacht zijn kleur geven.
- De talgklieren die rondom het haarzakje hangen, produceren een olieachtige substantie (talg) die zowel de haarschacht als de huid hydrateert.
- De binnenste en de buitenste wortelschede bestaat uit eiwitstructuren die de haarfollikel beschermen.
- Een klein spiertje (Arrector Pilli) die het haarzakje verbindt met de opperhuid (epidermis) zorgt ervoor dat onze haren letterlijk rechtop staan als ze samentrekken, wat we kennen als kippenvel.

Interessante weetjes over de haarfollikels
De haarfollikels worden al gevormd tijdens de embryonale fase. De mens wordt geboren met zowat 5 miljoen haarzakjes, waarvan zo’n 80.000 tot 100.000 zich in de hoofdhuid bevinden. Haarfollikels zijn over het hele lichaam aanwezig behalve op de voetzolen en de handpalmen. Na de geboorte worden geen haarfollikels meer gevormd.

Naar schatting wordt slechts 10% van het totale aantal haarfollikels actief om haren te produceren. De niet-actieve haarfollikels noemen we slapende haarfollikels.
De haarschacht en zijn verschillende lagen
Het zichtbare deel van elk haar (haarschacht) op ons lichaam is opgebouwd uit drie verschillende lagen:

Het merg (medulla) is een honinggraatachtige kern bestaande uit suikers en aminozuren. Deze binnenste laag voedt het haar zolang het aan het lichaam vastzit.
De vezellaag (cortex) bestaat uit lange, keratinevezels die een dikke, harde laag vormen rondom het merg en aan het haar hun stevigheid en elasticiteit geven. Deze laag bevat verschillende verbindingen zoals zwavelbruggen en waterstofbruggen.
De schubbenlaag (cuticula) aan de buitenkant beschermt de twee onderliggende lagen en bestaat uit overlappende keratineschubben die als dakpannen over elkaar liggen. Het eiwit keratine is de bouwsteen van het haar. Bij gezond haar zijn de schubben gesloten waardoor het weerkaatsend licht zorgt voor een mooie glans op onze haardos. Wanneer de schubben openstaan ontstaan gespleten haarpunten waardoor ons haar een poreus en dof uitzicht krijgt en gemakkelijk in de knoop geraakt.

De cortex en de cuticula bevatten een pigment (melanine) dat de kleur van ons haar bepaalt: eumelanine zorgt voor zwart of bruin haar en pheomelanine voor rood of blond haar. Bij het ontbreken van haarpigmenten ontstaat er wit haar. Grijs haar bij het ouder worden is eigenlijk een illusie die gecreëerd wordt door een mengeling van witte haren zonder pigment en nog overblijvende gekleurde haren. Maar individuele grijze haren op zich bestaan niet.

De haargroei, een cyclisch gebeuren
Hoofdhaar groeit over het algemeen sneller dan andere menselijke beharing. De delende cellen in de follikels ondergaan een geleidelijke keratinisatie waardoor de eigenlijke haarvezels ontstaan. De haargroei is geen continu proces maar een cyclisch verloop in fasen:

De anagene fase
Tijdens de actieve groeifase leveren de bloedvaatjes in de haarbol veel zuurstof en voedingsstoffen waardoor de cellen zich snel kunnen delen en nieuwe haren uit de hoofdhuid naar buiten geduwd worden. Deze fase duurt 2 tot 7 jaar. Ongeveer 85 tot 90% van ons haar bevindt zicht in deze anagene fase. In deze fase bedraagt de gemiddelde groei 0,3 mm per dag, hetzij 1 cm per maand. De duur van de anagene fase bepaalt onze maximale haarlengte. En die is verschillend van persoon tot persoon. Wimpers, wenkbrauwen en lichaamshaar hebben een kortere groeifase dan hoofdhaar, en blijven dan ook veel korter dan hoofdhaar.
De catagene fase
Tijdens de overgangsfase sluit het haarzakje zich zodat er geen contact meer is tussen de haarwortel en de haarbol. Het haar blijft wel nog in de hoofdhuid zitten maar stopt met actief te groeien en maakt zich los van zijn follikel en de bloedtoevoer. Hierdoor wordt het haar zwakker. Deze fase duurt ongeveer 2 tot 4 weken en betreft slechts 1% van ons haar.
De telogene fase
Tijdens de rustfase gaat de haarfollikel als het ware in slaapstand totdat het haar loskomt en uitvalt. Deze fase duurt zo’n 2 tot 3 maanden en betreft 10 à 15% van ons haar. Ondertussen vormt zich onder de oude haren weer nieuwe haren die uiteindelijk de plaats zullen innemen van de uitgestoten telogene haren, waarna de groeicyclus opnieuw kan beginnen. Het is volkomen normaal dat we dagelijks zo’n 50 tot 100 haren verliezen. Dit valt het meest op in de douchegoot, op je haarborstel en op je hoofdkussen.

In tegenstelling van wat we zouden denken stopt het uittrekken van haar de groeiactiviteit niet. Er ontstaat een sterkere bloedtoevoer naar de haarpapil en vaak worden de nieuwe haren zelfs sterker.
Tips voor gezond glanzend haar en een goede haargroei
Nu we iets meer weten over de anatomie en de groeiwijze van ons haar, kunnen de volgende tips misschien helpen voor het behoud van een gezonde en bloeiende haardos:

Haarverlies in de telogene fase is dus helemaal normaal. Deze fase kan echter negatief beïnvloed worden door onvoldoende slaap, stress, een ongezond en onevenwichtig voedingspatroon, roken, alcoholmisbruik, blootstelling aan vervuilde lucht, stof of chemische substanties. Vermijd dus een ongezonde levensstijl.
Eet regelmatig voeding die de haargroei bevordert zoals zalm, groene groenten, eieren, oesters, bonen, volkorenproducten en noten.
Zorg voor voeding die rijk is aan vitaminen van het B-complex en sporenelementen zoals ijzer en zink.
Of je nu stijl, krullend of kroezend haar hebt, kies een aangepaste shampoo.
Borstel je haar tot twee keer per dag. Niet te vaak dus, ontwar eerst de punten en strijk dan geleidelijk door de lengte van je haren.
Masseer je hoofdhuid dagelijks een tweetal minuten om de bloedtoevoer naar de haarwortels te bevorderen.
Laat gespleten haarpunten regelmatig knippen. Goed onderhouden haar groeit immers sneller.