Koortsblaas, koortslip, herpes simplex virus

5 maart 2024

Wat is een koortslip?

Een koortsblaas of koortslip (herpes labialis) is een zeer besmettelijke infectie van de huid en/of de slijmvliezen, veroorzaakt door het herpes simplex type 1 virus (HSV-1). Deze aandoening wordt gekenmerkt door terugkomende (recidiverende) pijnlijke, rode, soms jeukende blaasjes op de lippen en de huid rondom de mond. Vaak kunnen ook het wangslijmvlies en het tandvlees ontstoken zijn. Soms kunnen de blaasjes zich verspreiden rond de neus, op de kin, rond een ooglid, of zelfs op ledematen of de romp. In zeldzame gevallen kan dit herpesvirus ook hoofdpijn en/of RSI-klachten (Repetitive Strain Injury) veroorzaken.

Wie kan het virus krijgen?

Zo’n 7 op de 10 mensen zijn drager van dit herpesvirus. Gemiddeld 20 tot 40% hiervan krijgt in zijn of haar leven één of meerdere keren last van een koortslip. Deze aandoening komt dus veel voor. Wanneer de koortsblaasjes verdwenen zijn, blijft het virus over het algemeen sluimerend (latent) in het lichaam en nestelt het zich bij voorkeur in de zenuwbanen van het aangezicht. Diverse triggers zoals een virale infectie, hormonale veranderingen, stress, vermoeidheid en zonlicht kunnen het virus activeren. Vandaar dat je er vooral in periodes van verminderde weerstand last kunt van krijgen. Herpesvirussen worden vaak bestempeld als een niet te genezen probleem. Sommige mensen dragen het virus al van bij hun geboorte door overdracht via de moeder. Het immuunsysteem herkent herpesvirussen niet als lichaamsvreemd en onderneemt er dan ook geen actie tegen. En omdat herpesvirussen zich zo goed in ‘slaapstand’ kunnen verstoppen, zijn ze echte lastposten voor het immuunsysteem. Dit geldt o.a. ook voor de pijnlijke gordelroos (herpes zoster).

Koortslip bij baby’s

Hoewel een koortsblaas over het algemeen onschuldig verloopt kan de aandoening tijdens de eerste 3 maanden van pasgeboren baby’s ernstige complicaties veroorzaken zoals een hersenvliesontsteking of een ontsteking van het hersenweefsel. Bij pasgeborenen is de natuurlijke afweer nog onvoldoende ontwikkeld. Een kersverse moeder of bezoekers met een koortslip dienen uiterst voorzichtig te zijn en hun handen goed te wassen om de baby niet te besmetten.

Hoe krijg je een koortslip?

Je kunt besmet geraken met het herpes simplex virus via lichamelijk contact zoals knuffelen, zoenen en seksueel contact of via contact met besmette voorwerpen zoals handdoeken, glazen, bestek, lipsticks of speentjes. Eens besmet dringt het virus het lichaam binnen via het slijmvlies of de huid. Ook door een plek op je eigen lichaam aan te raken, kun je het virus verder verspreiden. De eerste infectie vindt meestal al plaats tijdens de kleuterjaren. Terwijl je daar meestal niet veel van merkt, kan de infectie bij anderen gepaard gaan met een slijmvliesontsteking in de mond (‘muilplaag’). Moeders die besmet worden tijdens de zwangerschap geven via het bloed beschermende antistoffen mee aan hun baby.

De verschillende fases van een koortsblaas

Een koortsblaas verloopt over het algemeen in vier verschillende fases. De incubatietijd varieert van 2 tot 12 dagen. Het verloop is meestal onschuldig en de koortsblaas geneest bijna altijd spontaan. We bekijken even van dichtbij het verloop van een koortslip in haar verschillende fases:

Fase 0
Tijdens de latente aanwezigheid van het herpes simplex virus in het lichaam is het virus inactief en treden er geen klachten op. Je bent dan ook niet besmettelijk.
Fase 1 (dag 1-2)
Bij een beginnende koortsblaas voel je tintelingen op en rondom je lip. Dit gaat vaak gepaard met roodheid (erytheem), jeuk en een branderig gevoel. Vervolgens ontstaan kleine, ronde bultjes zoals puistjes. In dit stadium ben je licht besmettelijk.
Fase 2 (dag 2-4)
De kleine bultjes veranderen in blaasjes die met vocht gevuld zijn. Tijdens deze fase ben je besmettelijk.
Fase 3 (dag 4-5)
In deze fase is het risico dat de blaasjes openbarsten het grootst. De huid rondom deze blaasjes kan ontstoken en rood zijn. Probeer de blaasje te laten indrogen zodat je sneller geneest. Dit is de meest besmettelijke fase.
Fase 4 (dag 5-10)
Na ongeveer 5 dagen begint het genezingsproces. De blaasjes drogen in en veranderen in (gelige) korstjes. Hierbij kunnen echter scheurtjes ontstaan, de lip kan hevig jeuken en branderig aanvoelen, en soms ook lichtjes bloeden. Rond de 10de dag komen de korstjes los en zie je een rozige, meestal droge huid verschijnen.

Met welke symptomen kan een koortslip gepaard gaan?

Naast de hierboven beschreven symptomen tijdens de verschillende fasen, kan een koortslip ook gepaard gaan met extra symptomen zoals:

Koorts
Opgezette lymfeklieren
Keelpijn
Gevoelig, bloedend tandvlees
Spierpijn
Algehele lichamelijke malaise

Wat zijn de risicofactoren voor het opflakkeren van een koortsblaas?

Eens het herpes simplex virus in het lichaam is gedrongen, gaat het zich gedurende een hele tijd nestelen en verblijf het in een soort slaaptoestand (latente aanwezigheid). Sommige dragers hebben er verder geen last meer van. Bij zowat de helft van de dragers wordt het virus weer actief en ontstaat weer een koortsblaas. Zo’n opflakkering kan uitgelokt worden door diverse factoren zoals:

Een verzwakt immuunsysteem door bijvoorbeeld een virale infectie zoals griep (influenza), corona (covid-19) of een verkoudheid
Hormonale veranderingen zoals tijdens de zwangerschap, de menstruatie…
In periodes van stress en spanningen, angsten
In tijden van slaapgebrek en vermoeidheid
Door blootstelling aan zonlicht of ander fel licht zoals na een of meerdere zonnebanksessies
Een trauma waarbij de lip beschadigd is
Een operatie of tandheelkundige ingreep waardoor de huid beschadigd is · Koorts, vanwaar de volksterm koortsblaas
Afweeronderdrukkende medicatie zoals chemotherapie, bestraling of antibiotica
Een ontgiftingskuur waardoor de lever overbelast geraakt en de weerstand tijdelijk verlaagd is.

Wat kun je zelf doen om een koortslip te voorkomen?

Als je gevoelig bent voor koortsblazen, wees dan voorzichtig als je uit eten en/of drinken gaat.
Raak je koortsblaas niet aan.
Was je handen regelmatig schoon met water en zeep.
Onthoud je om anderen te knuffelen en te zoenen als jij of de andere persoon een koortsblaas heeft.
Was handdoeken, glazen en bestek grondig schoon en gebruik enkel je eigen gerief.
Doorprik de kleine blaasjes niet om verspreiding van het virus en extra besmetting met bacteriën te vermijden.
Zorg voor een goede mondhygiëne. Een koortslip gaat immers vaak gepaard met een ontsteking van het tandvlees en het wangslijmvlies. ·
Probeer te ontdekken aan welke uitlokkingsfactoren jij gevoelig bent en wees dan ook voorzichtig: gebruik zonnecrème en een lipstick als je in de zon gaat, zorg voor voldoende nachtrust, verlaag je stressniveau door te sporten of te mediteren…
Eet gezond en evenwichtig om tekorten en een verminderde weerstand te vermijden
Eet veel groenten en minstens 2 tot 4x vette vis in de week.
Beperk koffie en alcohol,…
Vermijd of beperk argininerijke voeding omdat herpesvirussen zich voeden met dit aminozuur om zich te kunnen vermenigvuldigen. Arginine vind je vooral in pinda’s, noten, zaden, gelatine, chocolade, cafeïne, rozijnen, cacao, uien en champignons.

Zinvolle supplementen bij een koortslip

Als je gevoelig bent voor opflakkeringen van het herpes simplex virus, kunnen een aantal voedingssupplementen zinvol zijn:

L-lysine
Omdat lysine structureel sterk gelijkt op arginine, gebruikt het herpesvirus het ook als voedsel. In tegenstelling tot arginine echter, kan ze deze stof niet gebruiken als voedingsbodem om zich te vermenigvuldigen. Het essentieel aminozuur lysine remt aldus het ontstaan en het voortbestaan van een herpesinfectie. Lysinerijke voedingsbronnen zijn vooral dierlijke producten zoals vlees, gevogelte, zuivelproducten, eieren, vis en schaal- en schelpdieren, maar ook avocado, peulvruchten, tarwekiemen… Voor wie ondanks een lysinerijk voedingspatroon hanteert gevoelig is voor koortsblazen, maar ook voor vegetariërs, veganisten en personen die een eiwitarm dieet volgen, is een voedingssupplement met lysine sterk aanbevolen (minstens 1000 mg preventief tot 4000 mg curatief). Kies bewust een supplement met de natuurlijke biologische beschikbare L-structuur (linksdraaiende vorm) en niet de synthetische D-structuur die onherkenbaar is voor het lichaam.
Zink
Een zalf op basis van zink kan eveneens verlichting bieden. Sommige zalven zijn zelfs verkrijgbaar met een combinatie van zinkoxide en L-lysine.
Vitamine C
Bedenk ook dat voeding rijk aan Vitamine C je weerstand kan ondersteunen. Goede voedingsbronnen zijn citrusvruchten, paprika, kiwi en aardappelen. In belastende periodes kan een supplement met vitamine C nuttig zijn.

Andere mogelijke middelen tegen een koortslip

Homeopathische middelen kunnen de weerstand helpen verbeteren tegen herpesinfecties.
Hydrocolloïd pleisters of patches sluiten de koortsblaas af zodat verspreiding beperkt wordt. Het vochtige milieu zorgt voor een snellere genezing en voorkomt korstvorming.
Bij een tijdige herkenning van de beginfase van een koortsblaas (tinteling, jeuk, branderig gevoel) kun je een antivirale zalf aanbrengen op basis van acoclovir (Zovirax) of penciclovir (Vectavir). Deze kan helpen tegen het volledig doorbreken van de koortsblaas. Opgelet, eens de blaasjes doorgekomen zijn, heeft een antivirale zalf geen nut meer.

Conclusie

Koortsblaasjes kunnen ongemak veroorzaken, maar met de juiste maatregelen en behandeling kunnen de symptomen verlicht worden. Het is belangrijk om bewust te zijn van mogelijke triggers en preventieve stappen te nemen om uitbraken te minimaliseren. Bij regelmatige of ernstige uitbraken is het raadzaam om medisch advies in te winnen voor geschikte behandelingsopties.