Menopauze – Oorzaak, tekenen & mogelijk gevolgen
Wat is menopauze?
De menopauze is een natuurlijke, fysiologische levensfase waar alle vrouwen doorheengaan als gevolg van het ophouden van de maandelijkse eiersprong door een uitputting van de follikels in de eierstokken. Het uitdoven van de oestrogeenuitscheiding legt uiteindelijk de menstruatie stil. We spreken over de menopauze als de maandstonden ononderbroken 12 maanden uitgebleven zijn.
Premenopauze
De menopauze wordt vaak voorafgegaan door de premenopauze, ook wel perimenopauze genoemd, een periode waarin de activiteit van de eierstokken vertraagt en de vrouwelijke hormonen afnemen. De menstruatiecycli worden onregelmatig, eerst korter, dan langer, met steeds langer wordende tussenpauzes. Het duurt ongeveer 5 jaar voordat de menstruatie definitief stilvalt. Deze periode gaat vaak gepaard met opvliegers, vermoeidheid, prikkelbaarheid en/of slaapstoornissen.
Menopauzeleeftijd
Doorgaans treedt de menopauze op rond de leeftijd van 51 jaar. Deze leeftijd kan variëren in functie van de familiale geschiedenis, roken, ondervoeding of overgewicht. In tegenstelling tot wat soms gedacht wordt, is de menopauzeleeftijd niet afhankelijk van de aanvangsleeftijd tijdens de puberteit, het aantal kinderen dat de vrouw gebaard heeft, de leeftijd van de laatste zwangerschap, het al dan niet gebruiken van hormonale anticonceptie of medisch geassisteerde voortplantingstechnieken (ovulatie-inductie, IVF).
Vroege of late menopauze
Bij 1 à 2 % van de vrouwen kan de menopauze al voor het 40ste levensjaar optreden. Roken kan de menopauze met 1 tot 2 jaar vervroegen. Een vervroegde menopauze wordt veroorzaakt door een snellere uitputting van de eicellen.
We spreken over een late menopauze wanneer deze optreedt tussen 55 à 60 jaar. Erfelijkheid en overgewicht kunnen hierin een rol spelen.
Oorzaak van de menopauze
Elke vrouw wordt geboren met een geschat totaalaantal van 700.000 tot 2.000.000 eicellen (oöcyten). Een groot aantal hiervan degenereert tot minder dan 500.000 in de puberteit en slechts 400 tot 500 daarvan bereiken uiteindelijk de ovulatie tijdens de voortplantingsperiode. De uitputting van de eicellenvoorraad en het stilvallen van de uitscheiding van de geslachtshormonen oestrogeen en progesteron luiden het einde van de menstruatiecycli.
Naast het natuurlijke proces kan de menopauze ook veroorzaakt worden door chemotherapie tijdens de behandeling van kanker, door verwijdering van de eierstokken (kunstmatige menopauze) of door een auto-immuunziekte die de eierstokken aantast.
Tekenen die de menopauze aankondigen
De verschijnselen die tijdens de menopauze worden waargenomen zijn te wijten aan het uitvallen van de oestrogeenproductie en variëren in intensiteit van vrouw tot vrouw.
- Opvliegers bij 3 van de 4 vrouwen. Ze treden op in het bovenste gedeelte van het lichaam en het aangezicht. Ze duren enkele seconden tot enkele minuten. Bij sommige vrouwen tot 20 keer per dag wat de levenskwaliteit aanzienlijk verstoort. Een Amerikaanse studie (Jama International Medicine 2015) heeft aangetoond dat de opvliegers tot 7,5 jaar na het uitblijven van de menstruatie kunnen blijven optreden.
- Nachtelijk zweten over het hele lichaam
- Slaapstoornissen zoals inslaapproblemen, vaak wakker worden ’s nachts en slapeloosheid
- Psychische problemen van prikkelbaarheid, angstaanvallen, concentratieproblemen tot depressie
- Afname van het seksuele verlangen (libido) en atrofie van de geslachtsorganen, wat vaginale droogheid veroorzaakt, waardoor seksuele omgang pijnlijk wordt en het seksuele verlangen nog vermindert.
- Een verminderde collageensynthese met een droge huid, droog haar en meer rimpelvorming als gevolg
- Andere symptomen zoals pijnlijke borsten, migraine, gewrichtspijn, duizeligheid, vermoeidheid of een verhoogd cardiovasculair risico.
- Een lichte gewichtstoename van gemiddeld 3 tot 4 kilo tijdens de eerste maanden van de menopauze
Diagnose of vaststelling van de menopauze
De diagnose menopauze is gebaseerd op de waarneming van symptomen, met name het uitblijven van de menstruatie gedurende meer dan een jaar. Verder onderzoek is niet nodig, behalve een hormonale bloedtest in geval van twijfel of tekenen van een vroegtijdige menopauze, vóór de leeftijd van 45 jaar, of bij vrouwen die hormonale contraceptie gebruiken.
Een follikelstimulerend hormoon (FSH)-test kan formeel bevestigen dat de menopauze is ingetreden. Een verhoogde FSH bevestigt de menopauze. Dit komt omdat de hypofyse geconfronteerd wordt met een daling van de oestrogeenproductie en hierdoor de FSH-productie wil opdrijven.
Mogelijke gevolgen van de menopauze
- Cardiovasculaire risico’s: een stijging van de ‘slechte’ cholesterol met verhoogd risico op atherosclerose, hart- en vaatziekten, hartaanval en beroerte
- Vaker terugkerende urineweginfecties zoals blaasontstekingen
- Osteoporose treft bijna 40 % van de vrouwen boven de 50 jaar. Belangrijk hierbij is het toenemend risico op breuken zoals polsfracturen, breuken van de hals van het dijbeen en wervelfracturen. Met botmeting (botdensitometrie) kan het risico op osteoporose beoordeeld worden.
- Ongecontroleerde gewichtstoename kenmerkt zich vooral door het ontstaan van buikvet wat de vrouw blootstelt aan het metabool syndroom dat kan leiden tot diabetes, beroertes of cardiovasculaire complicaties.
- Incontinentie door een verminderde spiertonus in de perineum kan leiden tot een verzwakte blaas waardoor het moeilijker wordt om de urine op te houden, vooral bij inspanningen zoals hoesten of sportactiviteiten.
- Overgewicht en een late menopauze verhogen het risico op borstkanker. Vergeet daarom niet om je te melden op je tweejaarlijkse mammografie in het kader van de borstkankerpreventiecampagne voor alle vrouwen tussen 50 en 74 jaar.
Wat kun je doen om de menopauzeklachten te verlichten?
- Om de opvliegers in toom te houden kun je de volgende maatregelen nemen: warme dranken vermijden, geen te warme maaltijden gebruiken, de kamer verluchten, een ventilator aanzetten, alcoholische drank, koffie en thee vermijden, kledij van katoen of andere natuurlijke materialen dragen, de menopauzekilo’s proberen te verliezen en leren je te ontspannen.
- Een gezonde en evenwichtige voeding waar fruit, groenten, peulvruchten, vezels en mager vlees een belangrijke plaats innemen.
- Geef de voorkeur aan gezonde vetten zoals olijf-, koolzaad-, sesam- en lijnzaadolie.
- Eet voldoende calciumrijke voeding zoals melkproducten, amandelnoten, enz.
- Vermijd vette en suikerrijke voedingsmiddelen zoals vlees, vleeswaren, taart, koekjes, boterkoeken en gefrituurd voedsel.
- Weet ook dat alcohol een calciumvreter is en dat je tijdens de menopauze extra gevoelig bent voor de gevaren van roken voor je gezondheid.
