PCOS – Polycysteus Ovarium Syndroom

4 augustus 2023

PCOS - Polycysteus ovarium syndroom

PCOS, een kwelling voor de vrouw

PCOS, ook wel bekend als het polycysteus ovarium syndroom, is een veelvoorkomende hormonale aandoening die voornamelijk vrouwen treft. Het is een complexe aandoening die verschillende aspecten van de gezondheid van een vrouw kan beïnvloeden, waaronder de voortplanting, de hormoonbalans en het metabolisme. In dit artikel leren we meer over deze aandoening, wat het is, de oorzaken en symptomen en wat we er kunnen aan doen.

Wat is PCOS?

PCOS treft vooral vrouwen in de vruchtbare leeftijd. Bij PCOS zijn er meerdere blaasjes die erg gelijken op cysten in de eierstokken aanwezig, vandaar de benaming polycysteus ovarium (eierstok) syndroom. Daardoor is de groei en de rijping van de eicellen verstoord.
Normaal gesproken rijpen de eicellen in de blaasjes van de eierstokken (follikels) en wordt er elke maand één eicel vrijgegeven (ovulatie of eisprong) tijdens de menstruatiecyclus. Bij PCOS zien we meerdere blaasjes die niet goed doorgroeien. Door een teveel aan onrijpe blaasjes in de eierstokken geraakt de cyclus ontregeld, vindt er geen eisprong plaats en blijft de menstruatie uit zodat de vrouw moeilijk zwanger geraakt.
Bij PCOS wordt een hormonale disbalans vastgesteld waarbij het follikelstimulerend hormoon (FSH dat de follikelgroei zou moeten stimuleren) te laag is, en het oestrogeen en luteïniserend hormoon (LH) te hoog waardoor geen eisprong plaatsvindt.

Diagnose van PCOS

PCOS gaat vaak gepaard met insulineresistentie en/of overgewicht. Kenmerkend is ook dat de vrouw minder dan 8 menstruaties per jaar of helemaal geen heeft. Meestal worden verhoogde oestrogeen en/of testosteronwaarden in het bloed gemeten. Via een inwendige echo kan de gynaecoloog aan de hand van het aantal follikels in de eierstokken bepalen of er sprake is van PCOS. Voor een diagnose moet voldaan worden aan minstens 2 van de 3 volgende punten:

Minder dan 8 menstruaties per jaar
Meer dan 12 follikels per eierstok
Verhoogde testosteronwaarden

Wat zijn de symptomen van PCOS?

De symptomen van PCOS kunnen zowel fysiek als emotioneel van aard zijn. Ze kunnen variëren van persoon tot persoon en mild tot ernstig zijn. Toch zijn er een aantal veelvoorkomende tekenen die kunnen wijzen op de aanwezigheid van de aandoening:

Onregelmatige cyclus tot onvruchtbaarheid
Vrouwen met PCOS ervaren een onvoorspelbare menstruatie met langere periodes zonder menstruatie of een zeer onregelmatige cyclus. In het ergste geval is de vrouw onvruchtbaar. Geraakt de vrouw toch zwanger dan is er een verhoogd risico op zwangerschapscomplicaties en miskramen.
Verhoogd aantal follikels
Bij vrouwen met PCOS zien we meer dan 12 blaasjes in de eierstokken. Deze blaasjes gelijken sterk op cysten, maar dat zijn ze (gelukkig) niet.
Overmatige haargroei
Overbeharing (hirsutisme) is een ander opvallend symptoom van PCOS en is te verklaren door de verhoogde niveaus van mannelijke hormonen, zoals testosteron. De beharing is te zien op het aangezicht, de borst, de rug en/of de buik. Dit kan zowel fysiek ongemak als emotionele stress veroorzaken.
Acné
De hormonale disbalans in het lichaam kan leiden tot een verhoogde talgproductie en verstopte poriën, wat resulteert in acne-uitbraken, vooral op het gezicht.
Gewichtstoename en vetopslag
Gewichtstoename en moeilijkheden om gewicht te verliezen zijn veelvoorkomende problemen bij vrouwen met PCOS. De insulineresistentie die vaak gepaard gaat met PCOS kan leiden tot een verhoogde opslag van vet, vooral in het abdominale gebied. Dit kan het moeilijker maken om gewicht te verliezen, zelfs bij inspanningen om een gezonde levensstijl te behouden.
Psychologische klachten
Naast de fysieke symptomen kunnen vrouwen met PCOS ook psychologische symptomen ervaren zoals stemmingswisselingen, vermoeidheid, depressie en angst. De hormonale schommelingen en de effecten van PCOS op het zelfbeeld en de vruchtbaarheid kunnen een emotionele tol eisen.

Het is belangrijk op te merken dat niet alle vrouwen met PCOS alle symptomen ervaren. Sommigen kunnen slechts een paar symptomen hebben, terwijl anderen een combinatie van verschillende symptomen ervaren. De ernst van de symptomen kan ook variëren. PCOS wordt vaak ook geassocieerd met een verhoogd risico op het ontwikkelen van andere gezondheidsproblemen zoals diabetes type 2, hoge bloeddruk en hart- en vaatziekten.

Wat zijn de oorzaken van PCOS

De exacte oorzaak van PCOS is nog niet volledig begrepen, maar er zijn verschillende factoren, die al dan niet samen, een rol kunnen spelen bij het ontstaan ervan:

Erfelijkheid
Erfelijkheid speelt een belangrijke rol bij PCOS. Onderzoek heeft aangetoond dat vrouwen met een familiale voorgeschiedenis van PCOS een verhoogd risico hebben om de aandoening te ontwikkelen. Dit suggereert dat bepaalde genetische variaties betrokken kunnen zijn bij het ontstaan van PCOS.
Insulineresistentie
Insuline is een hormoon dat geproduceerd wordt in de alvleesklier (pancreas) en helpt bij het reguleren van de bloedsuikerspiegel. Bij insulineresistentie reageert het lichaam niet goed op de aanwezigheid van insuline, waardoor de alvleesklier meer insuline gaat produceren om hetzelfde effect te bereiken. Deze verhoogde insulinespiegels kunnen leiden tot een verstoring van de hormoonbalans en de aanmaak van mannelijke hormonen, zoals testosteron. Dit kan op zijn beurt leiden tot symptomen zoals onregelmatige menstruatie, overmatige haargroei en acne.

Overgewicht/diabetes type 2
Insulineresistentie gaat vaak gepaard met overgewicht. Overgewicht vergroot het risico op hart- en vaatziekten en diabetes type 2 maar ook met verstoringen in de hormoonhuishouding.

Laaggradige ontstekingen
Chronische laaggradige ontstekingen in het lichaam zorgen voor een voortdurende overprikkeling van het immuunsysteem, wat op zijn beurt de hormoonbalans kan verstoren. Laaggradige ontstekingen gaan vaak gepaard met insulineresistentie.
Leptine
Leptine is een hormoon dat betrokken is bij de regulatie van de eetlust en het metabolisme. Bij PCOS is er vaak sprake van verhoogde leptineniveaus die kunnen bijdragen tot het ontstaan van insulineresistentie en de verstoring van de menstruatiecyclus.

Hormoonverstorende stoffen
De hormonen worden afgebroken in de lever. Wanneer we met teveel hormoonverstorende stoffen geconfronteerd worden, geraakt de lever overbelast waardoor de lichaamseigen hormonen niet voldoende meer afgebroken kunnen worden.

Stress
De stressregulatie gebeurt in de bijnieren wat altijd voorrang heeft op de andere hormoonsystemen. Dat betekent dat de geslachtshormonen bij te veel stress minder prioriteit krijgen wat eveneens bijdraagt tot een hormonale disbalans.

Hoewel de bovengenoemde factoren in verband gebracht worden met PCOS, is het belangrijk op te merken dat de aandoening wellicht het resultaat is van een combinatie van verschillende genetische en omgevingsfactoren. Elke vrouw met PCOS is uniek wat betreft de specifieke oorzaken en onderliggende mechanismen die betrokken zijn bij haar individuele geval.

Voedings- en levensstijladvies bij PCOS

Hoewel PCOS een chronische aandoening is, kan de beheersing ervan helpen om de symptomen te verlichten en de gezondheid te verbeteren. Een gezonde levensstijl, waaronder regelmatige lichaamsbeweging, een uitgebalanceerd dieet en voldoende slaap, kan gunstig zijn. Gewichtsverlies, indien nodig, kan ook helpen bij het verbeteren van de symptomen van PCOS en het bevorderen van de vruchtbaarheid.

Broccoli
In eerste instantie kunnen we adviseren om meer voeding te nemen met een hoog gehalte aan Indole-3-Carbinol (I3C) die terug te vinden is in kruisbloemige groenten zoals broccoli. I3C vanuit de voeding wordt in het lichaam omgezet in DIM (di-indol-methaan). DIM activeert in de lever het enzym CYP450, wat zorgt voor de afbraak van hormonen, waaronder oestrogeen.
Vermijd bloedsuikerschommelingen
Met een uitgebalanceerd voedingspatroon verbeter je de insulinegevoeligheid door teveel pieken in de bloedsuiker te voorkomen. Intermitterend vasten kan hierbij zeker een positieve bijdrage leveren.
Belangrijk voor een bloedsuikerschommelingenbesparende voeding zijn: dagelijks 400 à 800 gram groenten, 2 à 3 stukken fruit en een handjevol noten, volkoren rijst en graansoorten, variëren met magere vleessoorten, vegetarische maaltijden en zuivelproducten, rood vlees, geraffineerde suikers, vruchtensappen, frisdranken en alcohol vermijden, zoetstoffen met mate.
Voldoende ontspanning
Voor een gezonde hormoonbalans is stressregulatie essentieel. Zorg daarom ook voor een gezonde leefstijl met voldoende ontspanning en minimaal 30 minuten (niet te intensieve) beweging per dag.
Bestaat er een behandeling voor PCOS?
Het begrijpen van de oorzaken van PCOS is een belangrijke stap in het beheren en behandelen van de aandoening. Het stelt zorgverleners in staat om op maat gemaakte behandelplannen te ontwikkelen die gericht zijn op het aanpakken van de specifieke oorzaken en symptomen van elke patiënt. Verder onderzoek is nog nodig om een dieper inzicht te krijgen in de complexe oorzaken van PCOS en om effectievere behandelstrategieën te ontwikkelen.

Voor vrouwen met PCOS die proberen zwanger te worden, kunnen vruchtbaarheidsbehandelingen, zoals medicijnen om de eisprong te stimuleren, worden aanbevolen. Het is echter belangrijk om met een zorgverlener te overleggen over de beste behandelopties op basis van individuele behoeften en doelen.

BESLUIT

Hoewel PCOS een uitdagende aandoening kan zijn om mee te leven, is het belangrijk om te weten dat er ondersteuning en behandeling beschikbaar is. Als je vermoedt dat je PCOS hebt of last hebt van een van bovenvermelde symptomen, is het raadzaam om je arts of gynaecoloog te raadplegen. Een grondige medische evaluatie kan helpen bij het stellen van de diagnose. Vervolgens kan je arts je een persoonlijk behandelplan voorstellen om de symptomen te beheersen, de vruchtbaarheid te verbeteren en je algehele gezondheid en welzijn te bevorderen.