Rode zonnehoed – Echinacea – Preventief & Curatief
Rode zonnehoed – Echinacea purpurea
Een kuurtje Echinacea bij het ‘vallen van de bladeren’ …
De madeliefachtige rode zonnehoed (Echinacea purpurea), oorspronkelijk afkomstig uit Noord-Amerika, is bij ons vooral bekend als remedie tegen verkoudheid en griep. Echinacea activeert het immuunsysteem via verschillende paden en vermindert op die manier de duur en de ernst van de klachten. Bij het ‘vallen van de bladeren’ heb je vast en zeker in je omgeving al gehoord dat mensen een kuurtje Echinacea volgen om zeker niet ziek te worden. Maar is dat wel zo? We vertellen je er alles over in dit artikel.
Echinacea en zijn verschillende benamingen
De geslachtsnaam Echinacea is afgeleid van het Griekse echinos en staat voor egel, wellicht omwille van de stekelige bloemkegel. Ook de Nederlandse naam egelkop en de Duitse naam Igelkopf verwijzen naar deze betekenis.
De soortnaam purpurea verklaart ontegensprekelijk de mooie paarsrode kleur van de bloem.
De Nederlandse benaming rode zonnehoed is recenter en wijst op de gelijkenis van de vorm van het bloemhoofd en zijn afhangende lintbloemen met een Mexicaanse zonnehoed.
In de Engelse benaming Purple Coneflower verwijst het woordje cone naar het kegelvormige hart van de bloem.
Vindplaats en afkomst van de Echinacea
Aanvankelijk waren het eerder de Echinacea angustifolia DC en de Echinacea pallida Nutt die aangetroffen werden in de Noord-Amerikaanse prairies en open bossen en in beperkte mate in Mexico en Zuid-Canada. Tegenwoordig wordt ze zowat overal ter wereld gekweekt. In Europa kennen we vooral de Echinacea purpurea L. die zowel als sierplant als om medicinale redenen wordt gekweekt.
De Echinacea houdt van een humusrijke, kalk- en mineraalrijke, goed gedraineerde grond in volle zon. De plant kan uitermate goed tegen droogte en gedijt vooral in zand-, zandleem- en leemgrond. Echinacea groeit echter niet in de schaduw.
Beschrijving van de Echinacea
Rode zonnehoed is een overblijvende, winterharde plant die in het wild 70 tot 100 cm hoog wordt. Ze heeft een korte, dikke, zwarte wortelstok die net zoals valeriaan veel dunne nevenwortels vertoont.
De basale rozet telt tot 3 tot 5 donkergroene, eivormige, generfde en behaarde bladeren. De stengel is recht, ruw en behaard en draagt afwisselend geplaatste langwerpige bladeren die onderaan gesteeld en bovenaan zittend zijn.
Het is pas vanaf het tweede jaar dat er purperkleurige, madeliefachtige, naar honing geurende composietbloemen verschijnen met een diameter van zo’n 10 cm. De bloemhoofden bevatten zo’n 20-tal lavendelkleurige lintbloemen van 4 tot 6 cm die ingeplant staan op een geelbruine, stekelige, bolvormige bloembodem, op zijn beurt opgebouwd uit purperbruine buisbloemen.
Wat de Echinacea zo specifiek maakt is dat de lintbloemen bij de bloei van juli tot september eerst omhoog staan, dan horizontaal en uiteindelijk naar beneden hangen. Het stuifmeel is geel. Echinacea is zeer geliefd bij de bijen. De vrucht is een grijs tot roodbruin gesloten nootje (achaene).
Echinacea doorheen de geschiedenis
Van Echinacea wordt ofwel het bloeiende kruid in volle bloei, ofwel de volledige plant gebruikt. Hierbij wordt het bovengronds gedeelte (herba) geoogst bij de bloei en de wortel (radix) in de herfst.
Bij de Echinacea purpurea zitten de meeste actieve stoffen in het bovengronds gedeelte. Bij de Amerikaanse soorten Echinacea Palladi en angustifolia zitten de actieve stoffen eerder in de wortel en de wortelstok.
De onrijpe groene zaden worden zelden gebruikt.
De belangrijkste inhoudstoffen van Echinacea
Voor de inhoudstoffen maken we een onderscheid tussen het bovengrondse kruid en de wortel.
Het kruid bevat onder andere polysachariden, alkylamiden, koffiezuurderivaten, polyacetyleenverbindingen, etherische olie, flavonoïden zoals kaemferol, glycosiden, quercetine, isorhamnetine, rutine, apigenine en luteoline.
De wortel bevat vooral polysachariden, alkylamiden, koffiezuurderivaten, polyacetyleenverbindingen en etherische olie.
De heilzame werking van Echinacea
Echinacea is vooral bekend omwille van haar immuunregulerende eigenschappen. Dat betekent dat deze plant onze natuurlijke weerstand, met andere woorden, de immunitaire respons verbetert tegen uitwendige indringers zoals virussen, bacteriën en schimmels. Hierbij wordt vooral de eerstelijnsafweer op verschillende niveaus gestimuleerd door een toename van de Natural Killer lymfocyten, de monocyten die ter hoogte van de infectiehaard veranderen in macrofagen, de fagocytose, de afweer tegen Candida en kankercellen, antistoffen die zich vasthechten aan de indringers en een afremming van de virusvermenigvuldiging.
Het komt er dus op neer dat de weerstand globaal verhoogt zonder zich tegen specifieke kiemen te richten. Echinacea laat dus geen immunologische herkenningsreactie achter en kan dus discontinue zowel preventief gebruikt worden bij een verzwakte immuniteit als voor de behandeling van virale, bacteriële en schimmelinfectieziekten zoals:
Nevenwerkingen en contra-indicaties
Een kuurtje Echinacea bij het ‘vallen van de bladeren’ …
De madeliefachtige rode zonnehoed (Echinacea purpurea), oorspronkelijk afkomstig uit Noord-Amerika, is bij ons vooral bekend als remedie tegen verkoudheid en griep. Echinacea activeert het immuunsysteem via verschillende paden en vermindert op die manier de duur en de ernst van de klachten. Bij het ‘vallen van de bladeren’ heb je vast en zeker in je omgeving al gehoord dat mensen een kuurtje Echinacea volgen om zeker niet ziek te worden. Maar is dat wel zo? We vertellen je er alles over in dit artikel.
Echinacea en zijn verschillende benamingen
De geslachtsnaam Echinacea is afgeleid van het Griekse echinos en staat voor egel, wellicht omwille van de stekelige bloemkegel. Ook de Nederlandse naam egelkop en de Duitse naam Igelkopf verwijzen naar deze betekenis.
De soortnaam purpurea verklaart ontegensprekelijk de mooie paarsrode kleur van de bloem.
De Nederlandse benaming rode zonnehoed is recenter en wijst op de gelijkenis van de vorm van het bloemhoofd en zijn afhangende lintbloemen met een Mexicaanse zonnehoed.
In de Engelse benaming Purple Coneflower verwijst het woordje cone naar het kegelvormige hart van de bloem.
Vindplaats en afkomst van de Echinacea
Aanvankelijk waren het eerder de Echinacea angustifolia DC en de Echinacea pallida Nutt die aangetroffen werden in de Noord-Amerikaanse prairies en open bossen en in beperkte mate in Mexico en Zuid-Canada. Tegenwoordig wordt ze zowat overal ter wereld gekweekt. In Europa kennen we vooral de Echinacea purpurea L. die zowel als sierplant als om medicinale redenen wordt gekweekt.
De Echinacea houdt van een humusrijke, kalk- en mineraalrijke, goed gedraineerde grond in volle zon. De plant kan uitermate goed tegen droogte en gedijt vooral in zand-, zandleem- en leemgrond. Echinacea groeit echter niet in de schaduw.
Beschrijving van de Echinacea
Rode zonnehoed is een overblijvende, winterharde plant die in het wild 70 tot 100 cm hoog wordt. Ze heeft een korte, dikke, zwarte wortelstok die net zoals valeriaan veel dunne nevenwortels vertoont.
De basale rozet telt tot 3 tot 5 donkergroene, eivormige, generfde en behaarde bladeren. De stengel is recht, ruw en behaard en draagt afwisselend geplaatste langwerpige bladeren die onderaan gesteeld en bovenaan zittend zijn.
Het is pas vanaf het tweede jaar dat er purperkleurige, madeliefachtige, naar honing geurende composietbloemen verschijnen met een diameter van zo’n 10 cm. De bloemhoofden bevatten zo’n 20-tal lavendelkleurige lintbloemen van 4 tot 6 cm die ingeplant staan op een geelbruine, stekelige, bolvormige bloembodem, op zijn beurt opgebouwd uit purperbruine buisbloemen.
Wat de Echinacea zo specifiek maakt is dat de lintbloemen bij de bloei van juli tot september eerst omhoog staan, dan horizontaal en uiteindelijk naar beneden hangen. Het stuifmeel is geel. Echinacea is zeer geliefd bij de bijen. De vrucht is een grijs tot roodbruin gesloten nootje (achaene).
Echinacea doorheen de geschiedenis
- De Noord-Amerikaanse Indianen gebruikten Echinacea in kruidenaftreksels, mondwaters en kompressen voor het wassen en genezen van slangen-, honden- en insectenbeten, wonden en brandwonden, en kauwden op de wortel om het immuunsysteem te versterken bij hoest, gezwollen klieren, keelpijn en tandpijn.
- In de 19de eeuw gebruikten de kolonisten Echinacea om de weerstand te verhogen en commercialiseerden een eerste Echinacea-product.
- In het begin van de 20ste eeuw was Echinacea in de VS het populairste immuunstimulerend en ontstekingwerend kruid dat breed toegepast werd bij moeilijk genezende wonden, steenpuisten, abcessen, verkoudheden, luchtweginfecties en insectenbeten.
- In Europa gedijde vooral de Echinacea purpurea die verbouwd werd voor de behandeling van ontstoken wonden.
- In 1939 verschenen lovende wetenschappelijke artikelen over de weerstandverbeterende eigenschappen tegen vreemde indringers.
- De Zwitserse fytotherapeut Dr. Vogel vond dat Rode Zonnehoef de meest effectieve plant was om de weerstand te verhogen, eerder dan een doder van schadelijke ziektekiemen.
- Vanaf 1970 werd Echinacea purpurea op grote schaal geteeld in Europa. Talrijke klinische onderzoeken hebben sindsdien de weerstandverhogende en infectiewerende eigenschappen bevestigd zodat Echinacea tegenwoordig een van de meest verkochte medicinale kruiden is.
Van Echinacea wordt ofwel het bloeiende kruid in volle bloei, ofwel de volledige plant gebruikt. Hierbij wordt het bovengronds gedeelte (herba) geoogst bij de bloei en de wortel (radix) in de herfst.
Bij de Echinacea purpurea zitten de meeste actieve stoffen in het bovengronds gedeelte. Bij de Amerikaanse soorten Echinacea Palladi en angustifolia zitten de actieve stoffen eerder in de wortel en de wortelstok.
De onrijpe groene zaden worden zelden gebruikt.
De belangrijkste inhoudstoffen van Echinacea
Voor de inhoudstoffen maken we een onderscheid tussen het bovengrondse kruid en de wortel.
Het kruid bevat onder andere polysachariden, alkylamiden, koffiezuurderivaten, polyacetyleenverbindingen, etherische olie, flavonoïden zoals kaemferol, glycosiden, quercetine, isorhamnetine, rutine, apigenine en luteoline.
De wortel bevat vooral polysachariden, alkylamiden, koffiezuurderivaten, polyacetyleenverbindingen en etherische olie.
De heilzame werking van Echinacea
Echinacea is vooral bekend omwille van haar immuunregulerende eigenschappen. Dat betekent dat deze plant onze natuurlijke weerstand, met andere woorden, de immunitaire respons verbetert tegen uitwendige indringers zoals virussen, bacteriën en schimmels. Hierbij wordt vooral de eerstelijnsafweer op verschillende niveaus gestimuleerd door een toename van de Natural Killer lymfocyten, de monocyten die ter hoogte van de infectiehaard veranderen in macrofagen, de fagocytose, de afweer tegen Candida en kankercellen, antistoffen die zich vasthechten aan de indringers en een afremming van de virusvermenigvuldiging.
Het komt er dus op neer dat de weerstand globaal verhoogt zonder zich tegen specifieke kiemen te richten. Echinacea laat dus geen immunologische herkenningsreactie achter en kan dus discontinue zowel preventief gebruikt worden bij een verzwakte immuniteit als voor de behandeling van virale, bacteriële en schimmelinfectieziekten zoals:
- Infecties van de bovenste luchtwegen, verkoudheden, griep (influenza), neusverkoudheid (rhinitis), amandelontsteking (angina en faryngitis), mondslijmvliesontsteking (stomatitis), tandvleesontsteking (gingivitis), strottenhoofdontsteking (laryngitis), oorontsteking (otitis), bijholteontsteking (sinusitis), luchtwegaandoeningen (bronchitis), kinkhoest en chronische luchtweginfecties
- Huidinfecties zoals acné, steenpuisten (furonkels), zweren (karbonkels) en etterende wonden
- Virale ontstekingen zoals koortsblaasjes (herpes labialis) en zona (herpes zostra)
- Klierkoorts, een herpesvirus met verschillende namen (Mononucleose infectiosa, Ziekte van Pfeiffer, Epstein Barr, kissing desease)
- Schimmelinfecties (mycosen) zoals zoals spruw, huidschimmel, vaginale schimmel
- Zwelling door een ontsteking van de lymfeknopen (lymfadenitis)
- Allerlei vormen van een verzwakte weerstand (immuundeficiënties)
- Als ondersteuning bij urineweginfecties zoals een blaasontsteking (cystitis), nierontsteking (nefritis), urinebuisontsteking (uretritis), gynaecologische infecties, het chronisch vermoeidheidssyndroom (CVS) …
Nevenwerkingen en contra-indicaties
- Nevenwerkingen zoals misselijkheid, diarree of buikpijn zijn zeldzaam.
- De alkylamiden kunnen een prikkelend of verdovend effect op de tong veroorzaken.
- Gebruik Echinacea bij voorkeur niet langer dan 8 weken na elkaar, bij acute aandoeningen niet langer dan 10 dagen.
- Voor preventief gebruik tijdens de maanden met een “R” pas je best een discontinue toediening toe zoals 5 dagen inname, 2 dagen pauze of 3 weken inname, 1 week pauze.
- Bij uitwendig gebruik kan soms een allergische reactie optreden, vooral als je allergisch bent voor composieten (Asteraceae).
- Hoewel Echinacea beschouwd wordt als een veilig kruid, is voorzichtigheid geboden in een aantal omstandigheden waarin de immuniteit onderdrukt of aangetast is zoals na een transplantatie of bij evolutieve systemische aandoeningen zoals bindweefselziekten (lupus, sclerodermie …), MS en andere auto-immuunziekten, AIDS/HIV, tuberculose, leukose, kanker en leukemie, nierziekten en diabetes.
Raadpleeg een fytotherapeut of je arts
Als je Echinacea wenst te combineren met medicijnen of andere kruiden, raadpleeg steeds je arts of een fytotherapeut die gespecialiseerd is in fytotherapeutische Echinaceapreparaten.Alle in dit artikel besproken medicinale werkingen van Echinacea komen uit het “Groot Handboek Geneeskrachtige Planten” van Geert Verhelst, een op wetenschappelijk onderzoek gebaseerd naslagwerk over medicinale planten en kruiden, dat ook gebruikt wordt in de fytotherapie.
